Punkcja lędźwiowa a SM

Dzisiejszy artykuł ma wszystkim przybliżyć, czym jest punkcja. Zebrałem w krótkim opisie wszystkie informacje, których szukałem po zdiagnozowaniu u mnie SM. Czy zdecydowałem się na punkcję? Odpowiedź brzmi: NIE.

- Dlaczego ?

Ponieważ ordynator szpitala, do którego trafiłem, powiedział mi wprost, że niezależnie od wyniku i tak będę sklasyfikowany jako chory na SM. Było to w moim przypadku kolejne bezsensowne badanie, które nie odpowiedziałoby na żadne moje pytanie.

Pamiętajmy, że punkcja to tylko pobranie płynu mózgowo rdzeniowego z kręgosłupa, a jakie badania będzie się robić z tego płynu- to już zupełnie inna rzecz i zależy od szpitala. Dlatego nie pytajmy się, czy ktoś robił punkcję, tylko JAKIE BADANIA ROBIŁ Z POBRANEGO PMR (płynu mózgowo rdzeniowego).

Moim skromnym zdaniem- jak już decydujemy się na tak inwazyjny zabieg, to należy bezwzględnie zrobić badania wykluczające neuroboreliozę, która daje podobne, jeśli nie identyczne objawy, jak SM. Podstawa to między innymi oznaczenie z PMR specyficznych przeciwciał anty-Borrelia IgG lub IgM.

Szczegółowo o tym i o innych przyczynach, dających identyczny obraz kliniczny z SM zajmiemy się w kolejnym artykule w lutym. Natomiast teraz skoncentrujmy się na samej punkcji i podstawowych badaniach robionych w większości szpitali, które, moim zdaniem, niewiele dają w diagnostyce.

Punkcja – na czym polega i kiedy warto ją wykonać?

Punkcja jest często stosowanym zabiegiem w medycynie. Jej celem jest odbarczenie zmienionych pod względem chorobowym miejsc, podanie leków lub pobranie materiału do przeprowadzenia badań pod mikroskopem.

Wiele osób obawia się tego zabiegu, a przede wszystkim bólu i potencjalnych powikłań. Dowiedz się, czym dokładnie jest punkcja, kiedy trzeba ją wykonać i jak odpowiednio się do niej przygotować.

Co to jest punkcja?

Punkcja jest inwazyjnym zabiegiem. Polega na nakłuciu wybranej części ciała, aby pobrać z niej próbkę do badania lub zlikwidować płyn z dotkniętego chorobą organu. Zabieg punkcji może odnosić się do różnych narządów.

Najczęściej wykonywane są następujące rodzaje punkcji:

lędźwiowa;
stawu i kolana;
opłucnej;
nerek;
zatok;
torbieli jajnika;
w ciąży.

Przy zabiegu punkcji, ze względu na jej inwazyjność, zawsze istnieje ryzyko wystąpienia powikłań. Pocieszające jest jednak to, że punkcja nie zajmuje wiele czasu i zazwyczaj jest bezbolesna. Punkcja standardowo jest wykonywana w znieczuleniu miejscowym. W niektórych przypadkach nawet w znieczuleniu ogólnym.

Punkcję wykonuje się na przykład przy zapaleniu zatok, zapaleniu opłucnej, płuc, niewydolności serca, niewydolności nerek, gruźlicy, chorobach nowotworowych, czy stwardnieniu rozsianym. W tej ostatniej sytuacji lekarz zleca przeprowadzenie punkcji lędźwiowej.

Jakie są wskazania do punkcji?

Pukncję wykonuje się wtedy, gdy następuje konieczność zbadania płynu mózgowo-rdzeniowego. Natomiast w ciąży punkcja jest potrzebna po to, aby ocenić ryzyko wystąpienia wad wrodzonych płodu. Stosuje się ją również przy zapłodnieniu in vitro.

Punkcja lędźwiowa – co warto o niej wiedzieć?

Punkcja lędźwiowa jest najpopularniejszym rodzajem. Zleca się ją pacjentom z podejrzeniem zakażenia ośrodkowego układu nerwowego, czyli zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu. Nie są to jednak jedyne sytuacje, w których taki zabieg jest przeprowadzany.

Punkcja lędźwiowa może być wykonywana również w przypadku:

chorób autoimmunologicznych (na przykład stwardnienia rozsianego);
chorób metabolicznych;
drgawek o niezdiagnozowanej przyczynie;
neuropatiach;
podejrzeniu krwawienia do przestrzeni podpajęczynówkowej.

Podczas zabiegu punkcji można podać znieczulenie zewnątrzoponowe lub leki w terapii nowotworowej.

Jak przygotować się do punkcji lędźwiowej?

Aby można było w ogóle wykonać punkcję, to niezbędna jest świadoma zgoda pacjenta. Przygotowanie do punkcji lędźwiowej polega przede wszystkim na wykonaniu kilku podstawowych badań. Najważniejsze z nich odnoszą się do krzepnięcia krwi.

Aby ocenić krzepliwość krwi, należy wykonać morfologię krwi z poziomem płytek krwi, wskaźnik INR i czas APTT. Konieczne jest wykluczenie u pacjenta wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, ponieważ stanowi ono bezwzględne przeciwwskazanie do wykonania punkcji lędźwiowej.

W tym celu należy wykonać badanie dna oka pacjenta u okulisty lub tomografię komputerową. Dopiero po sprawdzeniu stanu zdrowia pacjenta, można rozpocząć zabieg punkcji lędźwiowej.

Jak wygląda zabieg punkcji lędźwiowej?

Pacjent musi leżeć na boku przy krawędzi stołu zabiegowego, plecami do lekarza. Kończyny dolne powinny być zgięte w stawach kolanowych i biodrowych. Kolana powinny być jak najbardziej przyciągnięte do brzucha.

Natomiast głowa musi być zgięta w kierunku kolan. Zabieg punkcji lędźwiowej polega na wbiciu się w przestrzeń podpajęczynówkową kręgosłupa, najczęściej między czwartym i piątym kręgiem lędźwiowym. W miejscu wkłucia nakłada się szczelny opatrunek.

Zabieg punkcji lędźwiowej trwa nie dłużej niż kilkanaście minut. Można go wykonać zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Po zabiegu pacjent jeszcze przez minimum godzinę powinien leżeć w płaskiej pozycji. Zmniejsza to ryzyko wystąpienia zespołu popunkcyjnego.

Możliwe powikłania po zabiegu punkcji lędźwiowej:

W czasie od 24 do 48 godzin po punkcji mogą pojawić się następujące objawy:

silny ból głowy;
nudności;
wymioty;
zawroty głowy;
zaburzenia widzenia;
dzwonienie w uszach;
objawy oponowe.

Punkcja lędźwiowa a SM

Przy różnych schorzeniach układu nerwowego skład płynu mózgowo-rdzeniowego się różni. Dzięki temu może być ono pomocne w diagnozowaniu stwardnienia rozsianego (SM). Płyn ma nieprawidłowy skład u 90% chorych na SM i u 40% chorych podejrzanych o tę chorobę.

Wzrost białka jest niewielki, niższy niż 1g na litr płynu. W większości przypadków u osób chorych na stwardnienie rozsiane występuje wzrost procentowy białek - immuoglobulin monoklonalnych. Jednak należy być tutaj ostrożnym przy diagnozowaniu, ponieważ zwiększenie ilości tych białek może występować również w przypadku innych chorób układu nerwowego i przy niektórych infekcjach. Rzeźba komórek jest w niewielkim stopniu zwiększona. Zazwyczaj poniżej 50/mm3.

O czym należy pamiętać podczas diagnozowania SM z użyciem punkcji lędźwiowej?

Należy jednak tutaj zwrócić uwagę jeszcze na pewne dodatkowe kwestie. Niektóre choroby neurologiczne, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, neuroborelioza i zespół Guillain-Barré, prowadzą do uszkodzenia bariery krew–płyn mózgowo-rdzeniowy. Powoduje to zwiększenie jej przepuszczalności, prowadzące do podwyższenia stężenia białek, w tym również immunoglobulin.

W czasie procesu zapalnego w SM limfocyty B przenikają przez barierę krew–mózg, przekształcają się w obrębie OUN w komórki plazmatyczne, produkujące immunoglobuliny. To automatycznie doprowadza do wewnątrzpłynowej syntezy i zwiększenia stężenia immunoglobulin w płynie mózgowo-rdzeniowym.

Dlatego, żeby można było prawidłowo zdiagnozować pacjenta, to pierwszym krokiem powinno być wykluczenie innych niż stwardnienie rozsiane przyczyn wysokiego stężenia immunoglobulin.

Charakterystyczne objawy SM

Aby lekarz neurolog mógł zdiagnozować pierwotnie postępującą postać SM, to konieczne jest ciągłe pogarszanie się stanu zdrowia oraz stwierdzenie co najmniej dwóch z poniższych objawów:

- przynajmniej jednej zmiany demielinizacyjnej w mózgu w jednej lub więcej lokalizacji w mózgu;

- co najmniej dwóch zmian demielinizacyjnych w rdzeniu kręgowym;

- wystąpienie co najmniej dwóch prążków oligoklonalnych IgG w płynie mózgowo-rdzeniowym świadczących o zapaleniu toczącym się w OUN.

Najdokładniejszy sposób diagnozy SM przy użyciu punkcji lędźwiowej

Najdokładniejszą metodą stwierdzenia występowania prążków oligoklonalnych jest ogniskowanie izoelektryczne na żelu agarozowym. U zdecydowane większości osób chorujących na stwardnienie rozsiane pojawiają się one w płynie mózgowo- rdzeniowym.

Jakie badania oprócz punkcji warto zrobić przy diagnozowaniu SM?

Przy diagnozowaniu stwardnienia rozsianego nie można bazować tylko i wyłącznie na badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego. Wynika to stąd, że nieprawidłowości w jego składzie mogą pojawić się też przy innych chorobach, w szczególności neurologicznych, czy autoimmunologicznych, a nawet zakaźnych.

Pomocne w diagnostyce może być również na przykład wykonanie rezonansu magnetycznego (MRI), który pokaże charakterystyczne zmiany w obrębie osłonek mielinowych nerwów. Pod uwagę należy wziąć również to, że demielinizacja może mieć także wiele źródeł. Jak już wspominałem na początku- tym i innymi kwestiami dotyczącymi obrazowania SM zajmiemy się w artykule lutowym.

Autor: Andy, CEO Biomelius LTD, któremu postawiona została diagnoza SM w 2017 r.

Źródła: